Walter van Zijderveld
In het boek De Goede Woning, 81 jaar woningbouwvereniging wordt begonnen met de woonsituatie in het begin van de twintigste eeuw, waarbij enkele voorbeelden van woningnood worden beschreven. Uit het laatste decennium van de negentiende eeuw zijn ook enkele opmerkelijke gevallen van slechte woningen bekend. Ze werden veroorzaakt door de armoede van de betreffende Lexmonders. Verzekeringen waren nog niet algemeen gangbaar en zeker de armere mensen hadden daar geen geld voor. Wanneer ze door brand, storm of gewoon door bouwvalligheid schade aan hun huis kregen, konden ze die meestal door geldgebrek niet laten repareren. De Lexmondse gemeenschap toonde in die laatste tien jaren van de negentiende eeuw haar solidariteit met enkele schrijnende gevallen.
Het bouwvallige huis van Jan Vroon
De eerste die we in het Lexmondse archief tegenkomen is Jan Vroon, die in de Kikvorsch te Achthoven woonde1. De Kikvors is het stuk blauwgrasland dat ten westen van de Zouwekade ligt. Voor deze armlastige man ging een intekenlijst rond die was geschreven door burgemeester van Slijpe en begon met de volgende tekst:
De woning van Jan Vroon, in de Kikvorsch op Achthoven, is zoo bouwvallig, dat de menschen niet dan met zorg erin kunnen blijven wonen. De kosten voor de allernoodzakelijkste reparatie zullen ongeveer f 50,00 bedragen en er is geen denken aan dat Vroon zelf daarin kan voorzien.
Vroon, die een ziekelijk lichaam heeft, gaat dus met dubbele zorg en angst de gure najaarsdagen en den naderenden winter tegen, zoodat het verleenen van hulp meer dan noodig is.
Burgemeester en Wethouders hebben vergunning gegeven om giften in te zamelen, doch hebben tevens besloten om de gelden niet aan ’t gezin uit te reiken, doch zelf de reparatie te laten verrichten en daarvoor die gelden te gebruiken.
Met vertrouwen doen wij dus een beroep op Uwen hulp, uwen steun en liefdadigheid.
Wanneer ieder naar vermogen iets geeft, kunnen de menschen gemakkelijk worden geholpen.
Lexmond, 6 augustus 1891. Burgemeester en Wethouders.
Het stuk was getekend door burgemeester W.N.J. van Slijpe en de beide wethouders W. Scherpenzeel en J. Wink. Zij tekenden ook als eersten in. Van Slijpe en Scherpenzeel gaven elk een gulden en Wink, die wat minder te verteren had, twee kwartjes. Er waren negentig intekenaren die samen f 23,25 gaven. Dat was nog niet de helft die nodig was.
Veldwachter Kloet was met de lijst de gemeente rondgegaan en kreeg f 1,25 voor de moeite. Dat moest van het gecollecteerde geld worden betaald, zodat er f 22,00 overbleef.
Of het resterende bedrag nog boven water is gekomen en de reparatie is uitgevoerd, is niet bekend.
Het rieten dak van Teuntje van Loon
Twee jaar later schreef burgemeester Van Slijpe opnieuw een intekenlijst2, nu voor Teuntje van Loon, die begon met de volgende tekst:
Teuntje van Loon, weduwe van Arie Tukker, in Lakerveld, is niet in staat om het rieten dak harer woning, dat onlangs door een storm geweldig is benadeeld, voor hare eigene rekening te herstellen. Daarom hebben Burgemeester en Wethouders der gemeente Lexmond aan de ruim 77-jarige weduwe Tukker vergunning gegeven om giften in te zamelen ten einde uit den opbrengst daarvan het rietendak harer woning te doen herstellen.
Lexmond, 22 februari 1893
Hier volgt de intekenlijst voor het rieten dak van Teuntje van Loon
Teuntje ging niet zelf langs de deuren, dat deed ook dit keer veldwachter Kloet. Hij haalde bij precies honderd inwoners f 26,30 op. Daar van kreeg Kloet f 1,30 voor het inzamelen, zodat er f 25,00 overbleef voor het rieten dak.
De reparatie werd uitgevoerd door J.T. van Kleef, die daar 4½ dag over deed. Hij verdiende daarmee f 7,20 en voor materialen had hij nog eens f 18,63 nodig, zodat het totale werk f 25,83 kostte. Dat was net iets meer dan de collecte had opgebracht. Het tekort werd bijgepast, waarschijnlijk door de gemeente. BTW kende men in die dagen nog niet, dus dat scheelde weer, maar er kwam nog wel vijf cent bij voor de wettelijk voorgeschreven betaalzegel.
Noten:
- Gemeentearchief Zederik, Oud Archief Lexmond, nr. 104
- Idem, nr. 106