Walter van Zijderveld
Inleiding
In een artikel in de Lek en Huibert Kroniek van mei 2007, over het gemeentewapen van Lexmond (2e deel), is de gemeentevlag al kort ter sprake geweest. Daarin hebt u kunnen lezen dat de wens voor een officiële gemeentevlag in juni 1968 de aanleiding was om het illegale gemeentewapen in te trekken. Hoe het nu verder ging met de geboorte van de vlag wordt hierna uit de doeken gedaan.
Een gemeentevlag hoeft niet het exacte wapen van de gemeente te voeren. Er mogen andere zaken aan worden toegevoegd of eruit worden weggelaten. Zo zou bijvoorbeeld in de Lexmondse vlag een brandende everzwijnkop kunnen worden opgenomen. Strikt genomen vertegenwoordigt het wapen alleen het bestuur van de gemeente en niet de gehele bevolking. Voor de inwoners van de gemeente is de gemeentevlag het representatieve symbool en die kon dus afwijken van het gemeentewapen. Zo wil althans de traditie het2.
De slepende adviesaanvraag
Op 5 juni 1968 had burgemeester P. Visser aan de Stichting voor Banistiek en Heraldiek advies voor een gemeentevlag gevraagd. Hij had vijf schetsjes meegezonden die waren gemaakt door de heer J. van Heyningen jr. uit Schoonrewoerd, die ze ook voor Schoonre-woerd had getekend en uw lof had verworven. Van Heyningen had dus goed werk afgeleverd en burgemeester Visser, die ook burgemeester van Schoonrewoerd en van Hei- en Boeicop was, had hem de ontwerpen laten maken.
De adviesaanvraag van 5 juni 1968 over de vlag was door de kwestie met het gemeentewapen op de lange baan geschoven, omdat in de vlag ook het wapen moest worden verwerkt. Zolang dat nog niet was vastgesteld, kon ook het vlagontwerp niet worden gemaakt.
De Stichting voor Banistiek en Heraldiek wachtte tweeënhalf jaar op het antwoord van de gemeente over het gemeentewapen. Pas op 4 december 1970 werd dit verzonden. De aanleiding was eigenbelang van de gemeente. De gemeenteraad wilde namelijk bij de opening van het gerestaureerde gemeentehuis een gemeentevlag hebben. De opening was gepland in mei 1971, dus het werd kort dag. Vandaar dat burgemeester Visser noodgedwongen eindelijk antwoord gaf op de brief van de Stichting voor Banistiek en Heraldiek over het gemeentewapen en tegelijkertijd opnieuw advies voor de vlag vroeg.
Ook de Lexmonders waren reeds in oktober 1970 via een artikel in het gemeenteblad ingelicht over de plannen voor een vlag. Ook zij konden een ontwerp indienen en dit leverde nog twee ontwerpen op, die ook aan de Stichting voor Banistiek en Heraldiek werden toegezonden. Uiteraard waren bij enkele ontwerpen ook zwijns-koppen met brandende takken opgenomen, die een verwijzing vormden naar het embleem dat de Van Brederodes naast hun wapen voerden.
Eindelijk een gemeentevlag
De Stichting werkte heel wat vlotter dan de gemeente, want reeds acht dagen later, op 12 december 1970, werd het advies uitgebracht. Fijntjes werd opgemerkt dat in het officiële wapen geen brandende takken voorkomen en dat in het gemeentewapen een zwijnskop, geen everkop prijkt. De gemeente had namelijk de kans niet aangegrepen om het wapen te laten wijzigen in een historisch betere versie, zoals andere gemeenten in de loop der tijd wel hadden ge-daan. Zo bleef, door nalatigheid van haar bestuurders, Lexmond in haar wapen met een varkenskop opgescheept.
Het door de Stichting voor Banistiek en Heraldiek voorgestelde ontwerp, dat veel weg had van één der ontwerpen van Van Heyningen, was als volgt: Een blauwe vlag, langs de boven-, vlucht- en onderzijde omzoomd met een groen-gele zoom (groen buiten, geel binnen) waarvan de dikten resp. zijn 3/20 en 1/20 van de vlaghoogte, met op het blauw een gele zwijnskop, waaronder twee gekruiste rode lauriertakken. Zo kwam er door de twee takken toch nog een kleine verwijzing naar het embleem van de Van Brederodes. De vlammetjes ontbraken echter, omdat die in een vlag – als een te klein detail – dienen te worden weggelaten.
De kleuren van het gemeentewapen (gouden kop op blauwe ondergrond) zijn wel gehandhaafd, zij het, dat goud werd veranderd in geel. Omdat groen bij vlaggen traditioneel veelal water voorstelt (men zou eerder verwachten dat blauw hiervoor beter geschikt was!), werd de groene rand toegevoegd. Deze moet de drie belangrijkste wateren in en aangrenzend aan de gemeente Lexmond voorstellen.
Bedoeld zijn de Lek, het Merwedekanaal (ex-Zederik) en de Laak. Men moet wel veel fantasie hebben om dat in de vlag te kunnen ontdekken, maar dat is nu eenmaal zo met symbolische voorstellingen. De gele rand werd toegevoegd om een contrastrijke scheiding tussen blauw en groen te krijgen3.
Op 27 januari 1971 ging de gemeenteraad unaniem akkoord met het voorstel en kreeg Lexmond voor het eerst in haar geschiedenis een gemeentevlag. In plaats van een varkenskop was echter een everkop met een vervaarlijke slagtand opgenomen Bij de opening van het verbouwde gemeentehuis, op 28 oktober 1971, (dus veel later dan gepland) werd de vlag voor het eerst officieel gehesen. De heer Sierksma, voorzitter van de Stichting voor Banistiek en Heraldiek, was hierbij aanwezig. De vlag werd gehesen door wethouder P.C. Manschot, die daarmede het gerenoveerde gemeentehuis opende.
Na de gemeentelijke herindeling had de vlag alleen nog maar betekenis voor de Lexmondse gemeenschap.
In de Lexmondse feestweek van 2002 had de buurtvereniging Kortenhoevenseweg een vlag opgehangen waarop de varkenskop een roze vleeskleur had. Zo leek het inderdaad meer op een varkenskop dan het gele exemplaar op de officiële vlag.
Noten
- GAL, inv. 153-1042 en Verslagen Gemeenteraad
- GAZ, AGL, inv. 153-1042, 12 dec. 1970; Mr.J.H. Keuzenkamp, Gemeentewapens in Nederland, BNG/VNG-uitgeverij, Den Haag, 1989, p.10
- GAZ, AGL, inv. 153-1042, 12 dec. 1970