Van Slijpe gaat, Pot komt

Door Walter van Zijderveld

Inleiding

In de afgelopen honderd jaar zijn de leefomstandigheden in Lexmond
behoorlijk gewijzigd. Ook de verhoudingen tussen burgemeester en
bevolking zijn anders geworden. De kleinschaligheid van vroeger heeft
plaats gemaakt voor grootschaliger en daardoor afstandelijker houding
tussen gemeentebestuur en bevolking. Die gevoelde verbondenheid
van de burger met zijn burgemeester zal nooit meer terugkomen,
hoeveel oprechte moeite daarvoor ook wordt gedaan. Vroeger werd
een goede burgemeester gevoeld als een burgervader, dus vader voor
de burgers. Voor Van Slijpe, en later voor Pot, ging dit zeker op. Dit
artikel geeft een indruk hoe het er honderd jaar geleden aan toe ging
wannneer er een andere burgemeester kwam en hoe de bestuurlijke
verwevenheid tussen Lexmond en Hei- en Boeicop was.
Van Slijpe ging, Pot kwam.

Het was wel even schrikken in de gemeenteraadsvergadering van donderdag 14 juni 1900. Burgemeester W.J.N. van Slijpe kondigde namelijk aan dat hij over veertien dagen, op 1 juli 1900, zou aftreden als burgemeester van Lexmond. Hij had die post bijna veertig jaar bekleed. Op 1 september 1863 had hij zijn intrede gedaan en had daarna als burgemeester zijn sporen ruim verdiend. De Lexmonders
zagen zijn burgemeesterschap als een gegeven, iets waarmee ze
vertrouwd waren geraakt. Van Slijpe heeft het in het begin van zijn burgemeesterschap niet gemakkelijk gehad met de raad, maar in het laatst werd de verhouding tussen hem en de wethouders en de rest van de raad steeds beter. Behalve burgemeester was Van Slijpe ook gemeente-secretaris van Lexmond en was eerder ook burgemeester van Hei- en Boeicop geweest. Die laatste post was later ingenomen door Joost Pot.
Van Slijpe was als burgemeester van Lexmond afgetreden in de
hoop dat zijn schoonzoon, de heer Pot, in zijn plaatszal benoemd
worden. Van Slijpe zal dit wel hebben voorgekookt in Den Haag,
waar hij goede contacten had. Zijn schoonzoon J. Pot was burgemeester van Hei- en Boeicop en ook in deze benoeming zal Van Slijpe indertijd wel de hand hebben gehad. Pot had trouwens nog meer baantjes. Hij was ook raadslid en ambtenaar van de burgerlijke
stand te Lexmond! Hij was dus beslist geen onbekende in het dorp.
De raad vond het een goed idee en wilde er alle medewerking aan
verlenen. Van Slijpe had het allemaal al voorgekookt in Den Haag en
vertelde de twee wethouders, J. de Vor en C. de Jong, dat ze zaterdag,
dus over twee dagen, hun opwachting moesten maken bij de
Commissaris van de Koningin om de zaak te bespreken. Dit was dus
een dienstreis, omdat het een gemeentelijke aangelegenheid betrof,
doch de heer Pot heeft zich bereid verklaard om voor deze reis alle
kosten uit zijn privé beurs te betalen. Het kostte de gemeente dus
geen cent en leverde Pot een flinke portie goodwill op. De
gemeenteraad zag wel wat in Pot en er werd besloten om krachtig te
protesteren wanneer de Commissaris zou voorstellen om Pot niet te
benoemen. Om duidelijk te maken dat het de raad ernst was met de
benoeming van Pot, werd besloten hem onmiddellijk tot gemeentesecretaris
te benoemen op het moment dat burgemeester Van Slijpe
eervol ontslag was verleend als secretaris. Pot werd in de raadsvergadering
van 30 juni tot secretaris benoemd, met als ingangs-datum
1 augustus 1900. Op 17 augustus werd het besluit koninklijk goedgekeurd.¹

Het afscheid van burgemeester van Slijpe

Op 30 juni 1900 fungeerde Van Slijpe voor de laatste maal als
voorzitter van de gemeenteraad. De volgende dag zou hij geen burgemeester
meer zijn. Hij sprak nog een dankwoord uit, maar verder
zwijgen de notulen. Geen der raadsleden of wethouders heeft hem
kennelijk bedankt. Dat werd bewaard tot een betere gelegenheid.
Die kwam vier dagen later, op 4 juli 1900. Een aantal Lexmonders
had een commissie gevormd die door vrijwillige bijdragen van bijna
alle dorpsgenooten daartoe in staat gesteld, op laatstleden woensdagavond
(4 juli) den scheidenden burgervader in het keurig versierde
schoollokaal een aandenken aanbood, bestaande uit een
prachtig salon-ameublement. Hartelijke toespraken wisselden zich
daarbij af, terwijl de bijeenkomst werd opgeluisterd door de uitvoering
van eenige stukken door Lexmond’s fanfarecorps “Excelsior”.
Een groote schare van ingezetenen van verschillenden rang en stand, gaf door hare tegenwoordigheid een treffend bewijs van
hoogachting en toegenegenheid aan den oud-burgemeester².

Toen bekend werd dat J. Pot inderdaad de nieuwe Lexmondse burgemeester zou worden, verscheen in de krant het volgende
bericht: 12 Juli was voor de gemeente Lexmond een blijde dag. En
geen wonder! Aan den morgen van dien dag brachten de nieuwsbladen
het bericht over dat de heer J. Pot, burgemeester van Hei- en
Boecop ook tot burgemeester van Lexmond was benoemd.
Door die benoeming was de wens zijns schoonvaders, de heer Van
Slijpe, vervuld. Door die benoeming was ook voldaan aan het
verlangen eener gansche gemeente, want arm en rijk, aanzienlijk en
gering, betoonden hunne belangstelling en hunne blijdschap door
het uitsteken der driekleur en het aanheffen van feestliederen. In
korte oogenblikken was Lexmond in feestgewaad gehuld.
De heer Vink, hoofd der school, bracht met de leerlingen der
hoogste klassen en het personeel den nieuwbenoemden burgemeester
in korte woorden zijne gelukwenschen over, terwijl door de
leerlingen enkele liederen werden aangeheven. Aan de avond van
den dag bracht het fanfarekorps “Excelsior” Z.Ed.A. (Zijne Edele
Achtbare) eene serenade. Moge de heer Pot in het voetspoor zijns
schoonvaders treden en velen ten zegen zijn, dan zal de wensch
van alle ingezetenen van Lexmond worden vervuld!³

De intocht van burgemeester Pot

Op dinsdag 24 juli 1900 zou burgemeester Pot zijn intrede doen. Het
was groot feest in het dorp. Van bijna alle huizen woei de Nederlandse
vlag en er waren enkele erebogen opgericht. De feestcommissie
had een optocht georganiseerd en om negen uur werd
begonnen met het opstellen. Er was veel publiek op de been en overal
vandaan kwamen ruiters met versierde paarden het dorp inrijden, wat
een gezellige drukte gaf. Om tien uur vertrok de stoet richting
Meerkerk, waar aan de gemeentegrens werd halt gehouden. Het
wachten was nu op burgemeester Pot. Honderden nieuwsgierigen
hadden zich te Meerkerk opgehoopt om den optocht, welke daar
keeren moest, van nabij te zien. Omstreeks kwart over elven
arriveerde Z.Ed.A., die door den heer Vink, voorzitter der feestcommissie,
met een hartelijke toespraak werd welkom geheeten.
Door mej. E.M. Vink werd een prachtig bouquet aangeboden. De
zangvereeniging “Hosanna” zong een welkomstlied.
De heer Pot, blijkbaar zeer gevoelig voor de hem ten deel gevallen grootsche ontvangst, bedankte allen zeer hartelijk. Onder de opwekkende
muziek van Lexmond’s fanfarecorps “Excelsior” zette de stoet
zich in beweging, die als volgt samengesteld was:
Geopend door negen wielrijders met keurig versierde fietsen
volgden:
twee herauten in maskerade-costuum te paard;
dertig ruiters, rijdende twee aan twee;
het rijtuig van den heer burgemeester, waarin met Z.Ed.A. hadden
plaatsgenomen de heer Van Slijpe, oud-burgemeester dezer gemeente,
en de heeren J. Vink en R. Boogaard, leden der feestcommissie.
Twee zoons van de wethouders reden naast de portieren;
het rijtuig met de leden van den gemeenteraad;
het rijtuig met de leden der muziekvereeniging “Excelsior”, voorafgegaan
door den vaandeldrager, rijdende tusschen twee ruiters; (de
vaandeldrager moest dus het hele eind van Meerkerk tot Lexmond
lopen!)
drie rijtuigen met leden der zangvereeniging “Hosanna”, voorafgegaan
door den vaandeldrager, rijdende tusschen twee ruiters;
dertig ruiters rijdende twee aan twee;
een tiental keurig versierde tilbury’s;
een twintigtal versierde rijtuigen sloten den stoet.
Door de kom der gemeente reed de stoet naar de buurschap Kortenhoeven
en vandaar naar de buurschap Achthoven, om terug te
keeren naar het raadhuis, waar Z.Ed.A. werd geïnstalleerd. De installatie
geschiedde door den oudsten wethouder, de heer De Vor,
waarbij verschillende toespraken werden gehouden.
Tijdens de installatie op het raadhuis werd de optocht ontbonden,
nadat den deelnemers vooraf een glas wijn was aangeboden. In de
versierde muziektent, geplaatst voor de woning van den heer burgemeester,
werd ‘s avonds een concert gegeven, dat honderden menschen
in de meest opgeruimde stemming bijeen hield. Gedurende
de pauze gaf de zangvereeniging eenige nummers ten beste, die,
evenals de muziekstukken, herhaaldelijk toejuichingen uitlokten.
Dat het publiek in ware feeststemming verkeerde, is gebleken uit het
feit dat alles in de volmaaktste orde is afgeloopen. De heer burgemeester
en de inwoners van Lexmond kunnen met voldoening op
deze feestelijkheden terug zien.⁴

Pot gaf een feest

De intocht van burgemeester Pot was dus een groot succes. Als
echte burgervader kon hij natuurlijk “zijn kinderen” niet vergeten en
voor hen organiseerde hij twee dagen na zijn tocht een feest,
overdag voor de kinderen en ‘s avonds voor de volwassenen. Dat
verliep als volgt:
Aan de kinderen der openbaren school (Er was toen nog geen
Christelijke school) werd j.l. donderdag door den heer burgemeester
een feest gegeven. De kleinen werden in de versierde school
onthaald op limonade (andere frisdranken bestonden nog niet) en
versnaperingen. Met de muziek aan het hoofd werd den heer
burgemeester eene ovatie gebracht, om daarna een wandeling door
de kom der gemeente te maken. (Die kom bestond uit de Kom
Lekdijk, de Dorpsstraat, de huidige De Laak, en een klein stukje Kortenhoeven
en was dus erg klein.)
Donderdagavond zijn alle deelnemers aan den optocht vereenigd
geweest in de school, waar de burgemeester hun een contra-partij
aanbood. Meer dan 200 personen waren daar aanwezig. Verschillende
dronken werden ingesteld, voordrachten, muziek en zang
wisselden elkander af en hielden het gezelschap geruimen tijd
aangenaam bijeen⁵.
Dit alles moest Pot uit eigen zak betalen, maar dat zal hij er graag
voor hebben over gehad. In elk geval was duidelijk geworden dat de
Lexmondse gemeenschap tevreden was met zijn benoeming als
burgemeester.

Een serenade voor Van Slijpe

De komst van burgemeester Pot was nu wel voldoende gevierd,
maar ruim een maand later viel er weer iets te vieren in het dorp. Het
betrof nu oud-burgemeester Van Slijpe. In de krant werd hiervan als
volgt verslag gedaan:
Gisteravond (31 augustus 1900) bracht het muziekkorp “Excelsior”
eene serenade aan onzen oud-burgemeester, den heer Van Slijpe,
bij gelegenheid van de hem ten deel gevallen Koninklijke onderscheiding,
door zijn benoeming tot Ridder van de Orde van Oranje
Nassau. Bij den heer Van Slijpe binnengelaten, speelde “Excelsior”
ook nog eenigen tijd schoone stukjes in diens woning en na afloop
daarvan gaf het muziekkorps een concert in de muziektent, die midden in de kom der gemeente is geplaatst, zoodat een groot deel
der bevolking heerlijk heeft genooten.⁶
Dit was het einde van een feestelijke zomer waar de Lexmonders
met genoegen op konden terugzien en Van Slijpe tevreden kon constateren
dat het burgemeesterschap van zowel Lexmond als Hei- en
Boeicop in de familie was gebleven.

Noten
1. Verslagen Gemeenteraad (VG), 14 en 30 juni en 4 sept. 1900; Nieuwe
Gorinchemsche Courant (NGC) 17, 21 en 28 juni 1900
2. VG, 30 juni 1900; NGC, 8 juli 1900
3. NGC, 15 juli 1900
4. VG, 24 juli 1900; NGC, 29 juli 1900
5. NGC, 29 juli 1900
6. NGC, 2 sept. 1900