De bijzondere vrijwillige Landstorm

Joh. de With

Direct na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918, begonnen in ons land op politiek gebied onrustige tijden. Onder andere de socialist Troelstra veronderstelde dat hij, hoewel zijn partij geen democratische meerderheid had behaald, toch in november 1918 een staatsgreep moest plegen.

De regering stelde zich hiertegen in het geweer, kondigde diverse maatregelen af en deed een oproep uitgaan naar de Vrijwillige Landstorm, een semi-militaire organisatie die in 1914 was opgericht. Kennelijk ging men na de oorlog met deze club in gewijzigde vorm verder, want daarna werd hij Bijzondere Vrijwillige Landstorm genoemd. Deze groep vrijwilligers kon zonodig ook bij binnenlandse onlusten worden ingezet.

Voorzover bekend is dit de enige keer geweest dat men officieel van haar diensten gebruik heeft gemaakt. Natuurlijk kon van deze organisatie geen grote militaire kracht worden verwacht. Denkelijk was ze meer bedoeld als politieke steun en een blijk van sympathie voor de monarchie. Zo ook in Hei- en Boeicop en omliggende plaatsen, waar later een afdeling van de landstorm was opgericht. In Heicop ging men daartoe over in 1925. In de Leerdammer van 22 augustus van dat jaar lezen we dat op uitnodiging van de heer Groeneveld (hierover later meer) een vergadering was belegd om zo mogelijk tot oprichting van een afdeling te komen. Twintig personen gaven blijk van hun belangstelling en de helft daarvan werd lid van de BVL. De kleermaker P.J.J. van der Hagen stelde zich beschikbaar voor het geven van inlichtingen.

Blijkbaar is er toen met voortvarendheid gewerkt, want al een paar maanden later, in januari 1926, bleek er een gezamenlijke schietwedstrijd te hebben plaatsgevonden met de B.V.L. van Lexmond. Van het hoogst haalbare aantal punten van vijftig, behaalde S. Kooiman er 46. Floor Bikker schoot 41 punten, Bart Bikker 40, evenals A.B. de Raad. De laagst behaalde score stond op naam van L.J. Röben met 24 punten, zodat we gerust kunnen stellen dat er goede schutters onder hen werden gevonden.

De doelstelling van deze club wordt goed onder woorden gebracht in het programmaboekje dat Hei- en Boeicop bij de wedstrijd ter gelegenheid van haar 10-jarig bestaan had uitgegeven: De Bijzondere Vrijwillige Landstorm zij echter een schutse, hecht en sterk, tot steun van het wettig gezag en ter bescherming van het huis van Oranje.

De leden van dit genootschap kwamen uit alle lagen van de bevolking en vormden een gemêleerd gezelschap. Arbeider, middenstander en schoolmeester lieten zich op de ledenlijst vinden.

De plaatselijke leiding in Heicop was opgedragen aan de eerder genoemde P.J.J. van der Hagen. In Ameide was dat A. van der Zouwen, in Lexmönd C. Kloens en in Schoonrewoerd J. de Ruiter. De militaire instructie, die voornamelijk uit schietoefeningen zal hebben bestaan, werd verzorgd door de 1e luitenant A. Groenendijk uit Dordrecht.

Deze schietoefeningen vonden plaats met gewone legergeweren, zij het dat de boring in de loop, of wel het kaliber, 6 millimeter was. Hierdoor kon met deze wapens met buksmunitie, de zogenaamde Eikeltjes, worden geschoten. Deze geweren werden ook wel K.S.O. geweren genoemd, dit als afkorting van ‘kamer schietoefening’.

In de zomer werd buiten geschoten, veelal naast het café Het Oude Rechthuis, tegenover de kerk. De gekozen plaats zal wel niet toevallig zijn geweest. Ook al komt het niet van schieten, dorst moet altijd worden gelest. In de winter oefende men in de Openbare school.

Gezamenlijke schietwedstrijden werden elk jaar gehouden, waarbij ook prijzen in de wacht konden worden gesleept, die op een later tijdstip in het eerder genoemde café werden uitgereikt.

Toen het landelijke korps ter gelegenheid van haar tienjarig bestaan in 1928 in Den Haag een grote manifestatie organiseerde, gaf ook de afdeling Hei- en Boeicop blijk van haar belangstelling, zodat de club op 27 september 1928 met 16 leden naar de residentie afreisde. Hierover lezen we meer in het geïllustreerde weekblad Schouwvenster: In een andere groote stad, te Den Haag, is het feest van den Landstorm gevierd. Alle manschappen waren in burger gekleed om aan de demonstratie alle provocerend karakter te ontnemen. Geestdriftig is gesproken en even geestdriftig voor het Koninklijk gezin gedefileerd.
Een mooie dag, die er het bewijs van leverde, dat er Gode zij dank nog duizenden zijn in ons land, die de vrede willen boven burgerkrijg en revolutionair geweld.

Een andere activiteit van de B.V.L. was een filmvertoning in de herberg bij de kerk. Trots vermeldde men in de Leerdammer van 1930 dat dit de eerste voorstelling met levende beelden in het dorp zal zijn. En omdat er toen nog geen elektrisch licht was aangelegd, geschiedde dit met gaslicht dat ter plekke uit carbid werd ontwikkeld.

Het eerder genoemde feest ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de afdeling Hei- en Boeicop, werd groots opgezet. Alle afdelingen uit de kring werden uitgenodigd aanwezig te zijn op vrijdag 13 september 1935, van half twee tot half zes en de volgende dag van ‘s morgens tien tot zes uur in de middag. Deze wedstrijden werden gehouden op de eerste weikamp, gelegen achter het zogenaamde bos achter de kerk, welk land door Thomas de Wildt beschikbaar was gesteld. Wel was het een stukje lopen van de weg af, maar een voordeel was dat men van de gemeenteschool gebruik kon maken.

Er was zelfs ter gelegenheid van deze festiviteiten een ere- comité in het leven geroepen van maar liefst 18 personen. Er was een plaatselijke commissie van zeven man en een wedstrijdcommissie ter sterkte van acht man. Ook aan een jury was gedacht. Hiervoor waren de plaatselijke leiders uit de streek aangezocht. Buiten de al genoemde leiders kwamen deze uit de plaatsen Leerdam, Vianen en Tienhoven.

De schutters konden een groot aantal prijzen in de wacht slepen, alle geschonken door 24 personen of instanties, bestaande uit medailles en kunstvoorwerpen.

Op bijgaande foto beproeft de Viaanse burgemeester P. Hoogenboom zijn geluk, onder het wakend oog van de Heicopse leider Van der Hagen en meester Hilde-brand, de hoofdonderwijzer van de Christelijke school, als voorzitter. De bediening van de schietschijven blijkt op vernuftige wijze te zijn geautomatiseerd.

Tot de aanschaf van een vaandel was in 1928 besloten en Van der Hagen, de plaatselijk leider die ook kleermaker was, maakte dit van oranje velours, met onder andere erop geborduurd een Oranjeboom in bloembak en de plaatsnaam. (zie foto boven) Mogelijk is dit vaandel na de oorlog vermaakt en aangepast. Dit gezien de erop staande letters SWG, die staan voor “Steun Wettig Gezag”, een soortgelijke organisatie en het gemeentewapen. (zie foto onder)

De Vrijwillige Landstorm werd door de Duitse bezetters in mei 1940 verboden verklaard. In zijn laatste vergadering, gehouden in het Oude Rechthuis op vrijdag 13 september 1940 (dag en datum zullen wel toeval zijn) werd de B.V.L. ontbonden.